استرس عبارت است از واکنشهای فیزیکی، ذهنی و عاطفی که در نتیجه تغییرات و نیازهای زندگی فرد، تجربه میشوند. تغییرات میتوانند بزرگ یا کوچک باشند. پاسخ افراد به تغییرات زندگی متفاوت است. استرس مثبت میتواند یک انگیزش دهنده باشد در حالی که استرس منفی میتواند در زمانی که این تغییرات و نیازها، فرد را شکست میدهند، ایجاد شود
استرس فشار و فرسایش بدن به هنگامی است که با محیط پیوسته در حال تغییر سازگار شویم. چنین تغییراتی آثار جسمانی و هیجانی بر ما میگذارد و میتواند احساسات مثبت یا منفی ایجاد کند. در صورت مثبت بودن ، اثرات استرس ما را ناگزیر به عمل میکند، هوشیاری تازه و چشم انداز مهیج جدیدی برای ما به ارمغان میآورد.
افراد مختلف تعاريف متفاوتي از استرس ارائه داده اند. موضوع استرس هنوز مورد توجه پزشكان دانشمندان علوم اجتماعي انسان شناسان روان شناسان و حتي جانور شناسان بوده است .
ما براي به دست آوردن شناخت بيش تر از اين پديده آن را از ديدگاه هاي مختلف بررسي مي كنيم .
هنس سلامي » كه بعضي او را پدر تحقيق در مورد استرس مي دانند در كتاب معروف خود « استرس زندگي » استرس را اين گونه معرفي مي كند : استرس عكس العمل نامعين انسان است در مقابل فشار .
اگر به طور دقيق تري به اين پديده بنگريم مي بينيم كه استرس واكنش فيزيولوژيك بدن ما در مقابل هر تغيير تهديد يا فشار بيروني و دروني است كه به بدن ما وارد ميشود و تعادل رواني ما را برهم مي زند. بعد از به وجود آمدن استرس بدن سعي مي كند كه دوباره به حالت عادي برگردد و خود را از خطرات احتمالي محفوظ نگه دارد. استرس اجتناب ناپذير است و تنها مرده ها هستند كه هيچ گونه استرسي ندارند. بااين وجود همه ي استرس ها ناخوشايند نيستند.
هنس سلامي مي گويد :
دو نوع استرس وجود دارد : خوشايند و ناخوشايند » معمولا موقعي كه ما درباره استرس صحبت مي كنيم به استرس ناخوشايند اشاره داريم . با وجود اين همه ي ما در بعضي وضعيت ها و اتفاقات خوشايند را هم تجربه كرده ايم : مثلا در عروسي ها هنگام تولد فرزندمان هنگام گرفتن ارتقا يا گرفتن پاداش هنگام ديدن دوستان قديمي و غيره . هر تغييري در زندگي چه مثبت و چه منفي باعث بروز نوعي واكنش در بدن ما مي شود تا بدن بتواند دوباره خود را با شرايط جديد وفق بدهد و به حالت نسبتا آرام قبلي برگردد.
استرس در اثر بعضي عوامل استرس زا به وجود مي آيد. بعضي از اين عوامل متداول عبارتند از :
خطرات فيزيكي
به خطر افتادن موقعيت شخصي
وقوع يك حادثه مهم در زندگي
جنگ يا نزاع با يك دوست خويشاوند يا همكار
مهلت كم براي انجام دادن يك كار
از دست دادن يك چيز مهم يا يك فرد محبوب
غلبه بر استرس :
غلبه بر استرس از طرق مختلف صورت ميگيرد كه خود انسان اين روش ها را شخصا پيدا مي كند و به كار مي گيرد اين يك خود ياري است البته بقيه افراد نيز مي توانند در اين مهم به ما كمك كنند ولي كسي نمي تواند مانع ما بشود كه چگونه روش رفع هيجان از خود را ياد بگيريم و چگونه طرز تلقي هاي فكري رواني خود را تغيير دهيم .
استرس متعادل :
استرس مي تواند بيش از آنكه چيزي منفي باشد يك عامل مثبت و انگيزش دهنده باشد. حساسيت در مورد استرس نه تنها در هر فردي به طور متفاوت تاثير مي گذارد بلكه ميتواند در يك شخص به خصوص نيز سال به سال تاثيرهاي متفاوتي داشته باشد.
فرمول استرس :
ميزان استرس : وقايعي كه پتانسيل استرس دارد + عكس العمل هاي جسمي رواني و رفتاري ناشي از اين وقايع + اهميتي كه اين واقعه براي ما دارد (ما را خوشحال يا اندوهگين مي كند و يا برايمان چندان مهم نيست .) حاصله از استرس باقدرت مقابله به مثل ما مي توانند بر هم تاثير متقابل گذاشته و در دو كفه ترازو تعادل را حفظ كنند يا نه . هرگونه عدم تعادل بين فشار حاصله از استرس با نيروي مقابله به مثل با آن مي تواند خود به آن شكل از استرس منجر شود كه براي ما خوب نيست . اينكه استرس چقدر نيرومند است به عوامل مختلفي بستگي دارد : 1 ـ عامل ايجاد كننده 2 ـ اهميتي كه واقعه براي ما دارد (آيا ما را خيلي خوشحال مي كند يا سخت اندوهگين مي سازد و يا آنقدرها هم اهميت ندارد) . 3 ـ اينكه ما چگونه با آن برخورد مي كنيم و عكس العمل نشان مي دهيم . اينكه استرس در ما چه نوع تاثيري مي گذارد بستگي به تعادل ترازويي دارد كه در يك كفه آن فشار حاصل از استرس و در كفه ديگر آن قدرت مقابله به مثل ما قرار دارد.
علايم جسماني حاصل از استرس مواقعي ظهور مي كنند كه شخص قادر نباشد بر استرس خويش غلبه كند.
عكس العمل هاي بدن در برابر استرس
1 ـ كشيدگي عضلات 2 ـ تپش تند و نامنظم قلب يا ضربان قلب 3 ـ تنفس كوتاه و تند 4 ـ ريزش عرق 5 ـ بزرگ شدن مردمك هاي چشم 6 ـ خشم و از خود بيخود شدن هاي شديد 7 ـ تغيير در ميزان اشتها 8 ـ ضعف عضلات يا لرزش عضلات 9 ـ ناراحتي هاي معدي 10 ـ اختلال در خواب 11 ـ كمردرد .
رفع هيجان و دلهره
روشهاي رفع دلهره و هيجان به از بين بردن استرس كمك مي كنند تكنيك هاي بسيار مفيد و مشابهي وجود دارند.
فوايد رفع دلهره و هيجان
1 ـ تاثير خواب آور دارند 2 ـ توان جسمي و روحي را بالا مي برد 3 ـ خستگي را برطرف مي كند 4 ـ ترس و هيجان زدگي را تقليل مي دهد 5 ـ خطر اعتياد را پايين مي آورد .
تمرينات رفع دلهره و هيجان
در هر مرحله نفس خود را حبس كنيد. سپس ده ثانيه تمام نفس خود را در حالي كه وضعيت استقرار بدنتان را در همان حالت حفظ كرده ايد نگه داشته و سپس آن را بيرون دهيد.
1 ـ دراز بكشيد انگشتان پا را به هم بچسبانيد و پاها را هر چه بيشتر به سمت پايين بكشانيد .
2 ـ پاشنه پا را روي كف زمين تكيه دهي دو انگشتان پا را كمي به طرف صورت خود و به بالا متمايل كنيد .
درمان دارويي
امروزه بنز و ديازپين ها به صورت داروي انتخابي اول در مداواي اختلالات اضطرابي در آمده اند چون شاخص درماني بالاتري دارند و احتمال سود مصرف در مورد آنها كم تر است . بنز و ديازپين ها را در مورد اختلالات اضطرابي منتشر بيش از انواع ديگر اختلالات اضطرابي تجويز مي كنند. اين داروها در زمينه هاي فوبي هاي خاص يا اختلال وسواس جبري چندان موثر نيستند اما تحقيقات نشان داده اند كه گاهي به كاهش نشانه هاي اضطراب منتشر منجر مي شوند. البته بنز و ديازپين ها اگر به صورت بي رويه مصرف شوند مشكلاتي ايجاد ميكنند كه بعضي از اين مشكلات عبارتند از :
الف ) اين تكيه به اثبات رسيده كه بنز و ديازپين به تنهايي نميتواند به منزله ي راه حلي دراز مدت در قلمرو درمان اضطراب در نظر گرفته شود. چه به هنگام قطع دارو اضطراب بيماران به صورت شديدتر از وضعيت پيشين آن عود مي كند.
ب ) اگر چه مصرف كوتاه مدت و محدود بنز و ديازپين به ايجاد وابستگي و اعتياد منتهي نمي شود اما مصرف آن به مقدار زياد و مدت طولاني نه تنها وابستگي جسماني بوجود مي آورد بلكه داراي تبعات ديگري مانند خواب آلودگي فقدان هماهنگي ضايعاتي در حافظه افسردگي و رفتار پرخشاگرانه نيز هست .
ج ) محققان توانستند براساس پاره اي از پژوهش هاي حيواني نشان دهند كه استفادهاي طولاني از بنز و ديازپين ها مي تواند توانايي مقابله با استرس را از ميان برده و با گذشت زمان وابستگي بيشتري نسبت به داروها ايجاد كند.
· فیزیکی: گرفتگی عضلانی، سردرد ، درد قفسه سینه ، ناراحتی معده ، اسهال یا یبوست، افزایش ضربان قلب ، دستهای سرد و مرطوب، خستگی ، تعریق شدید، بثورات ، تنفس سریع، لرز، تیک، تحریکپذیری، کماشتهایی یا بیاشتهایی، ضعف، احساس خستگی، گیجی.
· عاطفی: عصبانیت، اعتماد به نفس پایین، افسردگی ، بیتفاوتی، تحریکپذیری، ترس و پاسخهای هراسی، اشکال در تمرکز، احساس گناهکاری، نگرانی، بیقراری، اضطراب و وحشت.
· رفتاری: سوءمصرف الکل یا مواد مخدر، افزایش مصرف سیگار، اختلالات خواب ، پرخوری، کاهش حافظه و منگی.
· بدن در یک موقعیت پراسترس با افزایش تولید هورمونهای خاصی جواب میدهد که باعث تغییراتی در ضربان قلب، فشار خون ، متابولیسم و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری فیزیکی میگردد.
· تغییر در شیوه زندگی و اختلال در امور روزمره طبیعی شخص که میتواند استرس ایجاد کند. برخی از علل شایع استرس عبارتند از:
· مرگ اخیر فرد مورد علاقه (همسر، کودک، دوست)
· از دست دادن هر چیزی که برای فرد ارزشمند باشد.
· آسیبها یا بیماریهای شدید
· اخراج شدن یا تغییر شغل
· نقل مکان کردن به یک شهر یا استان جدید
· مشکلات جنسی بین فرد و شریک جنسی او
· ورشکستگی مالی یا مقروض شدن شدید مثلاً به خاطر خرید یک خانه جدید
· تعارض مدام بین فرد و یکی از اعضای خانواده ، دوست نزدیک یا همکار
· خستگی دایمی ناشی از استراحت، خواب یا تفریح ناکافی
· برای کمک به پیشگیری از استرس منفی، به آن دسته از امور زندگی بپردازید که میتوانید از عهده آنها برآیید.
· از آنجا که همیشه نمیتوان جلوی استرس را گرفت، روشهایی را یاد بگیرید که برای حفاظت از سلامت ذهنی و فیزیکی خود، سازگار شوید. با مطالعه مقالات و کتب، در مورد استرس به خود آموزش دهید.
· استرس مزمن میتواند در بسیاری از مشکلات مربوط به سلامت شامل حوادث، آرتریت ، آسم ، سرطان ، سرماخوردگی ، کولیت ، دیابت ، اختلالات غدد درونریز ، خستگی، سردرد، کمردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات پوستی، بیماری قلبی، فشار خون بالا، بیخوابی، دردهای عضلانی، اختلال کارکرد جنسی و زخمها نقش بازی کند.
آزمونهای تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
· مشاهده علایم توسط خود شما
· شرح حال طبی و معاینه فیزیکی به وسیله یک پزشک در صورت لزوم
برخی از روشهایی که به کاهش استرس کمک میکنند:
· یک روش را یاد بگیرید و به طور منظم و در صورت امکان هر روز آن را تمرین کنید. روشهای بسیاری وجود دارند.
· به مدت کوتاهی از هر وضعیت پر استرسی که در طول روز به آن برمیخورید، دور شوید.
· یک روش سفت و شلکننده عضلات را یاد بگیرید و آن را تمرین کنید.
· از آوردن مشکلات خود به خانه یا بستر خودداری کنید. در پایان روز، دقایقی را به مرور تکتک تجارب کل روز اختصاص دهید بطوری که انگار یک نوار را مجدداً گوش میدهید.
· تمام عواطف منفی را که متحمل شدهاید (عصبانیت، احساس عدم امنیت یا اضطراب) از خود برهانید. از کلیه انرژیها یا عواطف خوب (افکار عاشقانه، ستایش، احساسات خوب در مورد کار یا خودتان) لذت ببرید.
· در مورد کارهای ناتمام تصمیمی اتخاذ کنید و تنش ذهنی یا عضلانی را رها کنید. هماکنون برای یک خواب آرامشبخش و بهبود دهنده عواطف آماده هستید.
· ممکن است به مدت کوتاهی داروی آرامبخش یا ضد افسردگی مفید باشد.
· یک برنامه ورزشی اتخاذ کنید. افرادی که در وضعیت فیزیکی خوبی به سر میبرند، به احتمال کمتری به عوارض منفی استرس مبتلا میشوند.
· یک رژیم غذایی طبیعی و کاملاً متعادل اتخاذ کنید. مکملهای ویتامینی ممکن است توصیه شوند.
آثار منفی استرس احساس بی اعتمادی ، طرد ، خشم و افسردگی میآفریند که این احساسات به نوبه خود به مشکلاتی مانند سردرد ، ناراحتی معده ، جوش و خارش پوست ، بیخوابی ، زخم معده ، فشار خون بالا ، بیماری قلبی و سکته مغزی میانجامد. مرگ یک عزیز ، تولد یک کودک ، ارتقای شغلی یا ایجاد یک رابطه جدید استرس به دنبال میآورد. چون این تغییرات ما را مجبور به سازگاری مجدد با زندگی خود میکند. سازگاری با شرایط متغیر ، بسته به نوع واکنش ما میتواند کمک کننده یا آسیب رساننده باشد.
استرس مثبت بر تازگی و ابتهاج زندگی میافزاید. همه ما با تحمل میزان معینی از استرس زندگی میکنیم. سر رسیدن مهلت ، رقابتها ، برخوردها و حتی ناکامیها و نگرانیها به زندگیها عمق و غنا میبخشد. هدف ما حذف استرس نیست، بلکه فراگیری چگونگی استفاده از آن به منظور کمک به خود است.
استرس کمتر از حد ، عامل خمودگی است و در ما احساس خستگی و رخوت بر جای میگذارد. از سوی دیگر ، استرس مفرط تنش ایجاد میکند. آنچه ما بدان نیازمندیم، یافتن سطح بهینه و مطلوبی از استرس است که ما را برمیانگیزد، ولی ما را در خود غرق نمیکند.
سطح واحدی از استرس که برای همه انسانها بهینه باشد، وجود ندارد. هر یک از ما مخلوقاتی منحصر به فرد با نیازهای ویژه هستیم. بنابراین ، آنچه برای یک شخص ناراحت کننده است، چه بسا برای دیگری شادی آفرین باشد. حتی وقتی ما روی ناراحت کننده بودن رویدادهای خاص توافق داریم، احتمالا در واکنشهای فیزیولوژی و روان شناختی به آن حادثه با هم تفاوت داریم.
شخصی که شیفته مذاکره و حل اختلاف و تحرک شغلی است، اگر شغلی یکنواخت و بدون تحرک داشته باشد، در فشار و استرس قرار میگیرد. در حالی که شخصی که به شرایط ثابت علاقهمند است، وقتی در شغلی قرار گیرد که وظایفش از تنوع بالایی برخوردار باشد، به احتمال زیاد خود را در تنگنای استرس احساس میکند. قبل از قرار گرفتن در معرض تغییرات آزار دهنده ، این موضوع که استرسهای شخصی ما چه هستند و میزان تحمل ما در برابر آنها چقدر است، به شیوه زندگی و سن ما بستگی دارد.
اکثر بیماریها با استرس مداوم مرتبط میباشند. اگر شما علائم استرس را تجربه میکنید و اگر استرس در سطحی فراتر از سطح بهینه استرس شما قرار دارد، باید از استرس زندگی خود بکاهید و یا توانایی مقابله و اداره استرس خود را بهبود بخشید.
شناسایی استرس مداوم و آگاه شدن از اثرات آن بر زندگی ما ، برای کاهش اثرات زیان آور آن کافی نیست. همانطوری که منابع زیادی برای استرس وجود دارد، امکانات بسیاری هم برای اداره آن وجود دارد. ولی آنچه بدان نیازمندیم، تلاش برای تغییر است، تغییر منبع استرس و یا تغییر واکنش نسبت به آن منبع. برای این منظور چه کار میتوانید انجام دهید؟
· به ناراحتی و تشویش خود توجه کنید. آنها را نادیده نگیرید. مشکلات خود را به اجمال بررسی نکنید.
· تعیین کنید چه رویدادهایی شما را ناراحت میسازد. به خودتان درباره معنای این رویدادها چه میگویید؟
· چگونگی پاسخ بدنتان را نسبت به استرس مشخص کنید. آیا مضطرب میشوید؟ یا دلخور؟ اگر چنین است، به چه شیوهای دچار این احساسات میشوید؟
· آیا منابع استرس را از طریق اجتناب یا حذف کامل آنها ، میتوانید تغییر دهید؟
· آیا شدت آنها را میتوانید تغییر دهید (یعنی طی دوره درمانی به تدریج آنها را کنترل و اداره کنید، در مدت یک روز یا یک هفته)؟
· <
نظرات شما عزیزان: